دندانپزشکی در بارداری
یکی از اصلی ترین دغدغه ها و سوالات خانم های بارداری در خصوص دندانپزشکی در بارداری و عوارض رفتن به دندانپزشکی در دوران بارداری است، چرا که در این دوران رعایت جوانب اطمینان و در نظر گرفتن سلامت مادر و جنین از اهمیت به سزایی برخوردار است؛ د راین مقاله از کلینیک دندان پزشکی دکتر علی شالچی زاده به بررسی موارد زیر می‌پردازیم:
- دندان پزشکی در سه ماهه اول دوره بارداری
- دندان پزشکی در سه ماهه دوم دوره بارداری
- دندان پزشکی در سه ماهه سوم دوره بارداری
- استفاده از دارو در دوران بارداری
- عکس برداری رادیولوژی(X-Ray) در دوران بارداری
- توصیه ما به بانوان در دوران بارداری
دندان پزشکی در بارداری:
در حوزه دندانپزشکی، به منظور بررسی دقیق‌تر مسائل مربوط به بارداری، دوره بارداری به سه بازه زمانی سه ماهه اول، دوم و سوم تقسیم می‌شود. در هر یک از این دوره‌ها، با توجه به شرایط رشد جنین و شرایط فیزیکی مادر، درمان‌های دندانپزشکی با ملاحظات خاصی صورت می‌گیرد. در ادامه، به بررسی هر یک از این دوره‌ها پرداخته می‌شود و ممنوعیت‌های دندانپزشکی در بارداری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
دلایل درد دندان دندان در دوران بارداری:
اثرات تغییرات هورمونی، افزایش سطح هورمون‌ها در بدن و افزایش جریان خون که باعث افزایش اسید معده می‌شود، به دلیل کاهش کلسیوم در بدن و حالت تهوع و استفراغ، به عوارضی نظیر پوسیدگی دندان‌ها، عفونت و تورم لثه، خونریزی لثه و درد منجر می‌شوند. این شرایط مخصوصا در ماه‌های اول بارداری پویایی بیشتری پیدا می‌کنند. در این شرایط، درمان دندانپزشکی برای مادر حتی الامکان لازم است و با توجه به شرایط و نیاز دندان، از درمان‌های پالپوتومی، درمان ریشه در دوران بارداری و در موارد شدیدتر از کشیدن دندان استفاده می‌شود.
دندان پزشکی در سه ماهه اول دوره بارداری
در ماه‌های اول، دوم و سوم توصیه می‌شود حتی‌الامکان از مصرف هرگونه دارو و انجام درمان های دندان پزشکی خودداری شود؛ چرا که ارگان‌های اصلی جنین در این ایام در حال شکل گیری می‌باشد. همچنین توجه شود تا هفته 13 بارداری از برخورد هرگونه اشعه رادیولوژی (X-Ray) به بدن مادر خودداری کنید.
بهتر است در موارد ممکن و با تشخیص دندان پزشک در صورت عدم گسترش عفونت و یا درد شدید دندان، درمان‌ها از سه ماهه اول بارداری به سه ماهه دوم منتقل شود. پس اگر دندان دارای درد خفیف غیرممتد شبانه یا دارای حساسیت به سرما و گرما و فشار و ضربه است، بهت است با دندان مدارای کافی صورت گیرد تا حتی‌الامکان درمان دیرتر انجام شود.
کنترل درد دندان در سه ماهه اول بارداری:
منظور از مدارا کردن، اجتناب از استفاده از مایعات داغ یا بسیار سرد و وارد نکردن فشار زیاد و جویدن خوراکی‌های سفت با دندان است، علاوه بر این استفاده صحیح و منظم از نخ دندان، مسواک با خمیر دندان حاوی فلوراید و دهان شویه مناسب خانم های باردار است میتوان از ابتلا به عفونت جلوگیری کرده و از پیشرفت پوسیدگی و ایجاد تحریک در عصب دندان و بروز وضعیت اورژانسی غیرقابل تحمل خودداری کرد.
دهان شویه کلرهگزیدین که یک ماده ضد میکروبی بسیار قوی می‌باشد و پلاک‌های دندانی و باکتری‌های دهانی را کاهش میدهد، این دهان شویه به دلیل اینکه توسط دهان جذب نمی‌شود و خوراکی نیز نمی‌باشد و صرفا دهان را شست و شو میدهد خطری برای مادران باردار و جنین ندارد.
مراجعه به دندانپزشکی در سه ماهه اول بارداری:
چنانچه درد دندان به صورت ممتد و آذار دهنده باشد و دندان یا لثه دچار عفون، آبسه و .. شده باشد، باید جهت درمان و کاهش درد اقدامات لازم صورت گیرد چرا که کنترل شرایط مادر و جلوگیری از احساس اضطراب در مادر و چنین در دوران بارداری اولویت داشته و احساس درد ممتد دندان باعث به خطر انداختن شرایط مادر و یا پخش عفونت در دهان و آسیب به سایر دندان ها می‌شود. در این شرایط درمان لازم با شرایط زیر توسط متخصص صورت می‌گیرد:
- استفاده از دارو و اشعه (برای عکس رادیوگرافی) می‌بایست حتما زیر نظر و با تجویز پزشک زنان و زایمان صورت گیرد بنابراین لازم است طرح درمانی دندانپزشکی قبل از انجام به تایید پزشک متخصص زنان و زایمان برسد تا آسیب‌های آن به حداقل برسد.
- درمان‌های دندانپزشکی که در این دوره انجام می‌شود، در حداقل زمان ممکن و به منظور رفع علائم اورژانسی مانند درد و عفونت است. در این دوره دندانپزشک معمولا برای کاستن درد و ایجاد مجرایی برای تخلیه عفونت دندان از درمانی با نام پالپوتومی استفاده می‌کند در این درمان تنها عصب‌های موجود در تاج دندان تخلیه می‌شود و دندان تا دوره سه ماهه دوم به صورت پانسمان شده نگهداری می‌شود تا در آن زمان درمان ریشه صورت گیرد.
در این خصوص نیز نگرانی های در باب پانسمان دندان در باردری وجود دارد که آیا باعث ایجاد خطر میگردد یا خیر که با مراجعه به متخصص درمان ریشه و کسب تایید از پزشک زنان زایمان خود می‌توانید عوارض احتمالی را کاهش داده و تا سه ماهه دوم باردری و انجام درمان لازم، درد دندان خود را کاهش دهید.
دندان پزشکی در سه ماهه دوم دوره بارداری
ماه‌های چهارم، پنجم و ششم مناسب ترین زمان برای انجام درمان‌های دندانپزشکی می‌باشد، زیرا هم جنین به حد کفایت رشد کرده است ( وزن آن حدود 80 الی 90 گرم است) هم مادر فشار زیادی بابت جابه‌جایی متحمل نمی‌شود.
در سه ماهه دوم میتوان درمان‌های ضروری دندانپزشکی مانند: ترمیم دندان، درمان ریشه در دوران بارداری و حتی کشیدن دندان را انجام دارد. در این دوره مانند دوره اول باید از اشعه رادیولوژی حتی‌الامکان دوری شود و در صورت لزوم یه عکس برداری باید از پوشش سربی به منظور جلوگیری از آسیب های احتمالی استفاده گردد.
با وجود اینکه در این دوره امکان انجام کلیه درمان های دندان پزشکی وجود دارد، اما بهتر است درمان‌های زیبایی را به بعد از زایمان موکول نمایید. چراکه دراز کشیدن یا نشستن در زمانی طولانی بر روی یونیت دندانپزشکی باعث فشار به مادر و آزردگی خاطر وی خواهد شد. با توه به این شرایط بهتر است درمان های تخصص مانند درمان ریشه، کشیدن دندان، جراحی لثه و .. توسط متخصص انجام گردد؛ تا درد، آسیب احتمالی و مدت زمان درمان کاهش یابد.
دندان پزشکی در سه ماهه سوم دوره بارداری
در ماه‌های هفتم، هشتم و نهم جنین تقریبا به طور کامل رشد کرده است و رفت و آمد برای مادر دشوار می‌شود. در این ایام دراز کشیدن به مدت زیاد در یونیت دندانپزشکی نیز میتواند برای جنین مضر بوده و برای مادر موجب ایجاد درد میگردد..
بنابراین بهتر است درمان های دندانپزشکی به بعد از زایمان موکول شوند و مراقبت‌‌های دهانی و دندانی برای جلوگیری از دندان درد با دقت بیشتری صورت پذیرد، استفاده از نخ دندان و مسواک حداقل روزی دوبار و استفاده از دهانشویه از اهمیت بسیار بالایی نسبت به سایر افراد برخوردار است زیر باید از هر گونه بیماری ناحیه دهان و دندان جلوگیری نمود.
استفاده از استامینوفن بدون کدئین در این دوره مانعی ندارد اما بهتر است از بروفن(ایپوپروفن و ژلوفن) دوری نمود. استفاده از ضد دردهای حاوی آسپرین ممنوع است.
این دوره مانند دوره اول بارداری بهتر است از درمان‌های اصلی دوری شود و به جای آن از درمان‌هایی مانند درمان پالپوتومی استفاده شود. راحتی مادر در این دوره بسیار حائز اهمیت است بنابراین همواره باید مادر در راحت ترین حالت ممکن باشد و دندانپزشکی نیز مستثنی نمی‌باشد.
توجه داشته باشید همانطور که بیان شد کلیه درمان های دندان پزشکی و مصرف هرگونه دارو مسکن حتی ضد درد های خانگی باید زیر نظر پزشک زنان و زایمان و با تایید ایشان انجام گیرد.
استفاده از دارو در دوران بارداری
به طور کلی داروها بر اساس خطر برای بانوان باردار به 5 دسته A,B,C,D,X تقسیم می‌شوند؛ که دراین بین داروهای طبقه X بیشترین خطر و داروهای طبقه A کمترین خطر را دارند.
داروهای بی‌حسی در طبقه B و C قرار دارند، داروهای بی‌حسی موجود در طبقه B میتواند به حد نیاز مورد استفاده قرار بگیرد اما داروهای ردیف C باتوجه به نیاز مادر و نظر متخصص زنان و زایمان و دندان پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کم‌خطرترین و مشهورترین داروی بی‌حسی در این دوران را باید لیدوکایین شمرد، زیرا لیدوکایین در طبقه B قرار می‌گیرد. و میتوان از این دارو در حین درمان و با دوز حداقلی استفاده نمود تا هم از تاثیرات احتمالی دارویی بر جنین جلوگیری کند هم از درد ناشی از درمان کاهش یابد.
در سه ماهه دوم و سوم بارداری این نکته حائز اهمیت است که میتوان از ضد دردهایی مانند استامینوفن و بروفن(ایپوپروفن و ژلوفن) برای التیام موقت درد دندان استفاده کرد اما توجه شود که از داروهای حاوی آسپرین نباید استفاده کرد.
عکس برداری رادیولوژی (X-Ray) در دوران بارداری
میزان اشعه مورد استفاده در عکس برداری رادیوگرافی دندانپزشکی، نسبت به اشعه رادیوگرافی‌های پزشکی و سی تی اسکن بسیار کم می‌باشد اما در این حالت نیز باید الزاماتی را رعایت نمود. اعم از:
- کنترل دوز اشعه رادیوگرافی
- محدود نمودن تابش اشعه
- محدود بودن تعداد دفعات انجام رادیوگرافی
- استفده از پوشش سربی هنگام عکس برداری
در صورت نیاز به عکس گرافی پیش از درمان (عرف است قبل از هر درمان دندانپزشکی ضروری عکس از دندان تهیه شود) برای خانم های باردار باید از پوشش سربی استفاده شود تا از آسیب‌های احتمالی برای جنین کاسته شود. چرا که آسیب‌های پرتو رادیوگرافی به سقط، کم وزنی و عقب ماندگی ذهنی و جسمی جنین خلاصه نمی‌شوند و احتمال ابتلای جنین به سرطان را نیز افزایش می‌دهند.
در صورت نیاز شما به درمان ریشه در دوران بارداری انتخاب متخصص درمان ریشه با تجربه و حاذق نیز در این امر حائز اهمیت است، چراکه متخصص درمان ریشه با توجه به سابقه بالای فعالیت، آموزش و درمان های حساس ای که در این حیطه داشته است؛ میتواند بدون نیاز به عکس گرافی ضایعه و محلی که نیاز به درمان دارد را تشخیص داده و تا آنجایی که ممکن است از عکس گرافی استفاده نکنند. علاوه بر این در کشیدن و جراحی دندان، درمان ریشه و سایر درمان ها انتخاب متخصص با تجربه و ماهر به کوتاه شدن فرایند درمان و کاهش عوارض و درد بعد از درمان نیز کمک شایانی خواهد کرد.
توصیه ما به بانوان در دوران بارداری
علاوه بر مراقبت دقیق از دهان و دندان، انجام درمان جرمگیری در دوران بارداری را توصیه می‌کنیم زیرا این درمان یک درمان پیشگیرانه محسوب می‌شود و میتواند از مشکلات دهانی احتمالی جلوگیری کند. و به دلیل آنکه بدون دارو انجام می‌پذیر خطری برای جنین نخواهد داشت.
سعی کنید تمام توصیه‌های دندانپزشکی من جمله مسواک زدن مرتب، استفاده از خمیر دندان مناسب و نخ دندان روزانه برای جلوگیری از بیماری‌های دهان و دندان را رعایت کنید.علاو بر این قبل از اقدام به بارداری، برای انجام چکاپ به دندانپزشکی مراجعه کنید تا از هرگونه بیماری دهان و دندان در دوران بارداری جلوگیری شود.چکاپ‌های منظم در دوران بارداری بسیار ضروری است. این عمل باعث می‌شود پیشگیری یا برخورد صحیح و زود هنگام با بیماری صورت پذیرد.
