درگیری عصب دندان
دندان از دو بخش تاج و ریشه تشکیل شده است. تاج همان کلاهک سفید رنگی است که در دهان میبینید و به عنوان دندان می شناسید و ریشه بخشی از دندان در زیر تاج است که در داخل لثه و استخوان فک فرو رفته تا تاج را ثابت نگه دارد.
همه دندان ها سه لایه اصلی دارند:
- از بیرون به داخل ابتدا لایه مینا قرار دارد که سفید رنگ است و کامل دندان را احاطه کرده تا از بخشهای آسیب پذیر داخل دندان محافظت کند. مینا سخت ترین ماده در بدن انسان است.
- عاج لایه زیر مینا است که رنگ آن به زردی میزند. در جاهایی از دندان که مینا از بین رفته است، می توان تاج دندان را دید به خصوص در کسانی که دندان قروچه دارند و دندانهای خود را به هم می سایند در سطح جونده یا برنده دندانهایشان ممکن است عاج نمایان شده باشد. عاج از مینا نرمتر و آسیب پذیرتر است.
- پالپ هسته دندان است که خانه عصب دندان و رگهای خونی است که دندان را تغذیه رسانی می کنند. پالپ تنها بخش زنده دندان است . هنگامی که پالپ دندانمان دچار عفونت می شود، باید کامل تخلیه و پاکسازی شده و با مواد مخصوصی پر شود. به این کار عصب کشی می گوییم.
چه زمانی نیاز به عصب کشی دندان وجود دارد
عصب کشی در مواردی انجام می شود که پالپ آسیب برگشت ناپذیر دیده است و چاره ای به جز تخلیه و تمیز کردن آن و پر کردن آن با مواد پر کننده مخصوص، وجود ندارد. علت آسیب دیدن پالپ معمولا یکی از موارد زیر است:
- شکستن دندان طی یک حادثه مانند تصادف، زمین خوردن یا بازی.
- پوسیدگی عمیق دندان که درمان نشده و به پالپ رسیده است.
- نشت پرکردگی قدیمی یا نامناسب که باعث شده زیر آن پوسیدگی اتفاق بیفتد.
اگر هر علائمی مانند درد دندان یا ورم کردن لثه یا هر چیز دیگری که غیر معمول است تجربه می کنید به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندانها را بررسی کند. همچنین مرتبا برای بررسی پرکردگی های قدیمی دندان به دندانپزشک مراجعه کنید تا اگر از دندان جدا شده یا ترک خورده است هر چه زودتر تعویض شود.
علائم عفونت پالپ دندان به صورت زیر است :
- درد در هنگام غذا خوردن یا نوشیدن به خصوص هنگامی که دمای آن خیلی سرد یا گرم است.
- درد در هنگام جویدن.
- لقی دندان.
تشخیص دقیق وضعیت پالپ تنها با عکس دندان که با اشعه ایکس گرفته می شود، صورت می گیرد.
اگر دندان درد برطرف شد یعنی نیازی به عصب کشی ندارم؟
توجه داشته باشید با پیش رفتن عفونت ممکن است این علائم از بین بروند چون پالپ نابود شده و عصبها دیگر پیامی ارسال نمی کنند. ممکن است تصور کنید دندانتان خوب شده است اما در واقع عفونت گسترش یافته است. در نهایت ممکن است علائم زیر پدیدار شوند:
- بازگشت درد در هنگام جویدن
- ورم لثه در اطراف دندانی که درگیر شده است
- ترشحات چرکی از دندان
- ورم صورت
- تیره تر شدن رنگ دندان
توجه داشته باشید اگر دندان درد دارید حتما باید آن را بررسی کنید. دندانی که دچار عفونت شده خود به خود بهبود نمی یابد. اگر دندان را به حال خود رها کنید وضعیت آن بدتر شده و دندانها و استخوان مجاور آن نیز در خطر قرار می گیرند. اگر عفونت گسترده باشد احتمال موفقیت درمان عصب کشی دندان کاهش می یابد.
مراحل عصب کشی دندان
برای درمان عفونت پالپ دندان، باید باکتریها و بافتهای صدمه دیده برداشته شوند. اگر به موقع به داد دندان نرسید مجبور می شوید دندان را بکشید. از آنجایی که پروتزهای مصنوعی جایگزین دندان مشکلات زیادی دارند و دائما برایتان هزینه می تراشند، بهتر است تا جایی که میتوانید دندان طبیعی خود را حفظ کنید.
- برای عصب کشی ابتدا دهان بی حسی می شود.
- سپس دندانپزشک سوراخی در تاج دندان ایجاد می کند تا به پالپ دسترسی پیدا کند.
- با کمک ابزار های مخصوص دندانپزشکی مانند دریل و فایل، تمامی محفظه پالپ تخلیه و برداشته می شود.
- دیواره های محفظه پالپ و ریشه و به خصوص نوک ریشه نیز کامل باید تراشیده و تمیز شوند.
- پس از پاکسازی کامل هسته دندان، نوبت به پر کردن آن می رسد. با مواد پر کننده مخصوصی دندانپزشک با دقت تمامی پالپ را پر می کند و در نهایت دندان را مهر و موم می نماید تا راهی برای نفوذ باکتریها باقی نماند.
- در آخر معمولا دندان باید روکش شود. روکش همان تاج مصنوعی است که روی دندان قرار می گیرد و آن را احاطه می کند. به این ترتیب دیگر فشار چندانی بر تاج واقعی دندان وارد نمی شود و خطر شکستن آن کاهش می یابد.
چرا گاهی اوقات دندان عصب کشی شده دوباره باید درمان شود؟
این امکان وجود دارد که دندان طبق انتظار بهبود نیابد و علیرغم درمان اولیه، نیاز به درمان مجدد پیدا کند. دلایل موفق نبودن عصب کشی می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- تنگی یا انحنای مجرای ریشه دندان باعث شده بخشی از آن در عصب کشی اولیه خوب تمیز و درمان نشود.
- پیچیدگی ساختار آناتومی مانند انشعابهای فرعی مجرای ریشه در درمان اولیه شناسایی نشده است .
- اتصال روکش یا ترمیم دیگر بر روی دندان، پس از عصب کشی به موقع انجام نشده و به تاخیر افتاده است.
- ترمیم دندان عصب کشی شده نتوانسته جلوی آلوده شدن داخل دندان به بزاق دهان را بگیرد در نتیجه عفونت مجدد شروع شده است.
همچنین به دلایل زیر دندانی که با موفقیت عصب کشی شده است، ممکن است دوباره دچار مشکل شود:
-
- ایجاد پوسیدگی جدید
- شکستن، ترک خوردن یا شل شدن روکش یا پرکردگی دندان (که قرار بوده جلوی نفوذ مواد خارجی را بگیرد اما دیگر نمیتواند)
- شکستن دندان
در این شکل مجرای ریشه دندان نشان داده شده است. در تصویر پایین میبینید که ریشه دندان مجرای فرعی دارد که ممکن است در هنگام عصب کشی دیده نشود و تحت درمان قرار نگیرد. در نتیجه درمان عصب کشی با شکست مواجه می شود.
مجرای فرعی ریشه دندان چیست؟
مجرای فرعی ریشه دندان (Accessory canal) بخشی از آناتومی پیچیده مجرای دندان است که ممکن است در درمان ریشه یا همان عصب کشی، از چشم دندانپزشک دور بماند. سیستم ریشه دندان که حاوی رگهای خوبی، عصب و بافتهای همبند است، بسیار پیچیده و دقیق است. این سیستم ریشه همانند ریشه گیاهان ممکن است انشعابات ریزی داشته باشد که از مجرای اصلی جدا می شوند. این انشعابهای فرقی ریشه معمولا در نواحی قرار دارند که ریشه های دندانهای چند ریشه ای به هم می پیوندند و یا در حوالی یک سوم انتهایی ریشه قرار دارند اما با این حال ممکن است در هر جای دیگری در طول مجرای ریشه اصلی، وجود داشته باشند. گاهی اوقات تشخیص مجرای فرقی ریشه و تمیز کردن و پر کردن آن بسیار سخت است. اگر بافتی در داخل یکی از آنها باقی بماند میتواند منشا عفونت مجدد شود. از این رو تشخیص و درمان مجرای فرعی ریشه در عصب کشی اهمیت زیادی دارد.
