بافت دندان چیست؟

 بافت های دندان

1- مینا 2- عاج 3- پالپ 4- سمان
مینا (Enamel انامل)
سخت ترین بافت بدن بوده و تاج آناتومیک را می پوشاند. رنگ آن نیمه شفاف بوده، خاکستری دیده می شود. ترکیبات آن 98%-95% مواد معدنی بصورت بلورهای هیدروکسی آپاتایت می باشد و ترکیبات پروتئینی و آب آن کمتر از 5% است. به همین دلیل این ماده سخت ترین ماده بدن است.
مینا از نظر ترکیبات معدنی و سختی به استخوان شبیه است اما برخلاف این سختی، بسیار ترد و شکننده است.
مینای بالغ برخلاف استخوان فاقد سلول بوده، لذا قدرت ترمیم ندارد. اما در محیط دهان قابلیت تبادل مواد معدنی داشته و یونهای خود را با بزاق تعویض می¬نماید که به این پدیده رمینرالیزه شدن می گویند. بلورهای تشکیل دهنده مینا یا همان مولکولهای هیدروکسی آپاتالیت بصورت میله هایی به نام میله ها یا منشورهای مینایی آرایش داشته و از عاج تا سطح دندان کشیده می شود. میله های مینایی بر سطح دندان عمودند.

عاج
(دنتین Dentin) ماده ای غیرشفاف است که نور از آن عبور نمی کند و به رنگ زرد دیده می شود. به دلیل فعالیت عاج سازی در طول عمر، با افزایش سن عاج پررنگ تر دیده می شود.
سختی نسوج سخت بدن به این ترتیب می¬باشد: 1- مینا 2- عاج 3- استخوان 4- سمان.
عاج بدلیل امتداد توبولها یا همان زوائد سلولی سلول های عاج ساز بافتی متخلخل می باشد.
عاج بافتی بسیار حساس است و حساسیت آن بدلیل:
رشته های عصبی بین سلولهای عاج ساز
تئوری هیدرودینامیک (جابجایی مایع سلولی) می باشد.
بدلیل وجود سلولهای عاج ساز در طول عمر، عاج ماده ای قابل ترمیم به حساب می آید.
(Dentino Enamel Junction)DEJ محل اتصال مینا و عاج بوده و به صورت زوائد کنگره ای در زیر میکروسکوپ دیده می شود.

پالپ: اتاقک پالپ (پالپ چمبر Pulp chamber) به فضای محصور داخل ساختمان دندان که بافت پالپ در آن قرار می گیرد گفته می شود و کف چمبر همان فورکا از داخل بوده که شکل طاقدیسی دارد. بدلیل فعالیت عاج سازی به طرف مرکز دندان با افزایش سن اتاقک پالپ کوچکتر می شود.
شاخک پالپ (Pulp horn): به امتداد اتاقک پالپ زیر کامپهای دندان گفته می شود.
پالپ تاجی: در قسمت تاج دندان قرار گرفته.
پالپ ریشه ای: در مجرای داخل ریشه هاست.
ناحیه ادنتوبلاست: محل استقرار سلول های عاج ساز بلافاصله در زیر عاج می باشد. این لایه بیرونی ترین لایه سلولهای پالپ محسوب می شود.

وظایف پالپ:
1) سازندگی: ساخت عاج اولیه و ثانویه توسط سلولهای عاج ساز
2) تغذیه ای
3) حسی: بدلیل وجود رشته های عصبی هر گونه تحریک پالپ، به صورت درد تفسیر می شود.
4) حفاظتی و ترمیمی: در صورت آسیب و از بین رفتن سلولهای عاج ساز، سلولهای تمایز نیافته بافت پالپ، به سلولهای عاج ساز تبدیل شده و عاج ترمیمی یا ثالثیه را می سازد.
سمان: (Cementum): بافت همبندی شبیه استخوان است که سطح ریشه آناتومیک را می پوشاند و ریشه دندان را به PDL وصل می کند. رسوب مکرر سمان در این ناحیه موجب جبران سایش سطح جونده دندانها شده و دندان را همواره در تماس دندان مقابل نگه می دارد.

پریودنشیوم Periodontium
پریودنشیوم به بافتهای احاطه کننده دندان گفته می  شود و شامل قسمت های زیر می باشد:
لثه: لثه خود به سه قسمت تقسیم می شود: 1) لثه مارجینال 2) لثه چسبنده 3) لثه اینترنتال یا بین دندانی.
ضمائم اتصالی شامل: 1- سمان 2- استخوان آلوئول 3- لیگامان پریودنتال (PDL)
وظایف پریودنشیم عبارتند از: حمایت، محافظت و تغذیه دندانها.
پریودنتال لیگامان (PDL)
لیگامان دور دندانی (PDL) بافت همبند متراکمی است که مملو از رشته های کلاژن بوده و موجب اتصال سمان ریشه به استخوان آلوئول حفره دندانی می شود. ضخامت آب بطور متوسط 2/0 میلیمتر است.
هرگاه قسمتی از PDL بنا به عللی مثل ضربه، عفونت، التهاب و از بین رفته باشد، سمان ریشه مستقیماً به استخوان آلوئول متصل می گردد که اصطلاحاً انکیلوز (فک جوش) گفته می شود.

واحدساختمانی مینای دندان

واحد ساختمانی مینای دندان بصورت میله با منشور های مینائی میباشد که اشعه وار قرار گرفته اند.
هر منشور یا میله در محیط ، یک غشایی دارد. این منشورها از نظر مواد آلی غنی تر بوده ، بنام غشا منشور موسومست .
در بین منشور ها مقدار کمی ماده سیمانی و آهکی شده بنام ماده بین منشوری وجود دارد
هر منشور مینایی دندان از یک سلول مجزا تشکیل شده است. که از عاج تا سطح دندان ادامه دارد
قطر منشور ها بین ۳ تا ۶ میکرو متر تغییر پذیر است .منشورها هرچه بطرف سطح نزدیک شودبر ضخامت آنها افزوده میگردد.

منشورها:

مقطع عرضی منشور ها در انسان بشکل سوراخ کلید میباشد . منشور مینایی عرضا مخطط هستند. این خطوط که بنام رتزیوس موسوم است نماینده مراحل مختلف رشد طولی منشور ها بهنگام تشکیل دندان میباشد. در مقطع طولی دندان انسان بشکل دوائر متحد المرکزی جلب توجه مینماید . خطوط شعاعی کوتاهی که از عاج تا سطح آزاد مینای دندان کشیده شده نماینده ترتیب منشور های مینا است .این خطوط بنام خطوط schreger موسومند.
تجربیات با عناصر ایزوتوپ نشان داده است که مینای دندان قابلیت جذب بعضی از ترکیبات موجود در بزاق را دارد.
مثلا چنانچه فسفر رادیو اکتیو بطور تجربی وارد بزاق گردد ، بوسیله مینای دندان جذب می شود.درمرحله بعدفسفر در ساختمان آن جایگزین میشود.

سیمان دندان:

دراین بخش ازآناتومی دندان،به سیمان دندان می پردازیم. سیمان دندان چیست؟
سیمان یک ماده شبه استخوانی ظریف است. این ماده سطح خارجی عاج ریشه را می‌پوشاند و چون هر دو ماده سخت و نسبتا شبیهند سر حد اتصال انها چندان مشخص نمیباشد. این ماده سیمانی هم از نظر ترکیب و هم از نظر شکل مشابه استخوان است. رنگش از مینا تیره تر و از عاج روشن تر است . قسمتی از سیمان که مجاور عاج قرار دارد ممکن است بدون سلول باشد.

سیمان دندان:

بقیه آن حاوی سلولهای سیمانی بوده مانند سلولهای استخوانی در داخل کپسول قرار دارند. ماده بنیادی این سیمان الیاف کلاژنی خارج شده به غشا دور دندانی و یا به استخوان آلوئل ختم میگردد. سمانتو پلاستها در تمام دوران زندگی بطرف سطح سیمانسازی مینمایند .
این طبقات نامنظم هستند.درنتیجه منظره ای شبیه سیستم هاورس استخوان را بوجود میاورند.

عاج سازی:

در آن هنگام که عاج سازی در ریشه خاتمه پذیرفت طبقات اکتودرمی جوانه دندانی دژنره می شوند.سپس ز گردن به پایین ، توسط سلولهای مزکتودرم پوشیده است. عده ای از سلولهای مزکتودرم نامبرده مبدل بسلولهای شبیه استئوبلاست می شوند.این سلولها بنام سمانتوبلاست خوانده می‌شوند . این سلول اخیر در اطراف عاج ریشه ، سیمان سازی میکند.
تا قبل از درآمدن دندان ، سیمان اولیه فاقد سمانتوسیت است . پس از خروج دندان سیمان ثانوی حاوی سمانتوسیت میباشد.